Potwierdzona terapia komórkowa
Szybki postęp w biotechnologii doprowadził do znaczącego rozwoju badań klinicznych nad zastosowaniem komórek macierzystych. Obecnie wiadomo, że ich wykorzystanie ma ogromny zasięg i możliwości. Badania nad komórkami macierzystymi obejmują zarówno wyszukiwanie nowych źródeł multipotencjalnych komórek macierzystych, ich izolowanie i utrwalanie, jak również tworzenie nowych linii indukowanych pluripotencjalnych komórek macierzystych. Komórki macierzyste w zależności od potencjału do różnicowania się dzieli się na 4 grupy (schemat 1).
Schemat 1. Podział komórek macierzystych w zależności od potencjału do różnicowania się (https://pacjentwbadaniach.abm.gov.pl/pwb/aktualnosci/aktualne-wydarzenia-i-i/2137,Komorki-macierzyste-w-badaniach-klinicznych-Terapie-allogeniczne-i-autologiczne.html?search=33018551 [dostęp 02.06.2023 r., g.12:03])
Ze względu na wykorzystywanie komórek macierzystych m.in. w różnego rodzaju terapiach, czy też badaniach związanych z zaburzeniami genetycznymi, konieczne było uregulowanie wielu kwestii etycznych i politycznych. Według The National Stem Cell Foundation of Australia, leczenie komórkami macierzystymi może być ujęte w jednej z dwóch kategorii:
- leczenie eksperymentalne komórkami macierzystymi (ang. Experimental Stem Cell Treatments),
- niepotwierdzone leczenie komórkami macierzystymi (ang. Unproven Stem Cell Treatments).
W związku z powyższym, pomimo, że terapie komórkami macierzystymi wykazują wysoki profil bezpieczeństwa, to pacjenci, którzy chcą z nich skorzystać muszą zachować ostrożność przy ich wyborze. Zarówno w Polsce jak i na świecie, oferowane są nieuregulowane prawem oraz niepotwierdzone merytorycznie i klinicznie terapie, które niewiele mają wspólnego ze skutecznymi terapiami komórkami macierzystymi. W niepotwierdzonych terapiach, przede wszystkim wątpliwa jest zarówno zawartość komórek macierzystych, jak i jakość stosowanych preparatów (np. mogą zawierać mieszankę innych komórek). Przed niepotwierdzonymi terapiami ostrzega Europejska Agencja Leków (EMA), zwracając uwagę na możliwość wystąpienia poważnych skutków ubocznych po ich zastosowaniu. Co więcej, w 2020 roku została przeprowadzona kampania społeczna pt. „Moc Komórek – Wybierajmy Potwierdzone Terapie Komórkowe”, która miała na celu edukację pacjentów w obszarze realnej oceny terapii komórkowych. Zatem czym są „Potwierdzone Terapie Komórkowe”? Najczęściej mają one charakter medycznego eksperymentu leczniczego, w którym wykorzystuje się preparaty zawierające wyłącznie lub minimum 95% komórek macierzystych. Istotne jest również to, że te preparaty wytwarzane są w certyfikowanym laboratorium i poddawane kontroli jakościowej (w kierunku zawartości MSC oraz czystości). Co więcej, pacjent biorący udział w „Potwierdzonej Terapii Komórkowej” musi wyrazić świadomą zgodę, a plan leczenia zawsze musi zostać zatwierdzony przez Komisję Bioetyczną.
Schemat 1. Ocena terapii z zastosowaniem komórek macierzystych (na podstawie: https://hematoonkologia.pl/informacje-dla-chorych/news/id/4215-kompendium-wiedzy-o-potwierdzonej-terapii-komorkowej [dostęp: 20.03.2023r., g. 11:10]).
Bibliografia:
- King, N.M., Perrin, J. Ethical issues in stem cell research and therapy. Stem Cell Res Ther 5, 85 (2014). https://doi.org/10.1186/scrt474
- EMA warns against using unproven cell-based therapies. European Medicines Agency, Science Medicines Health, 28 April 2020 EMA/CAT/94295/2020 Committee for Advanced Therapies
- https://hematoonkologia.pl/informacje-dla-chorych/news/id/4215-kompendium-wiedzy-o-potwierdzonej-terapii-komorkowej [dostęp: 20.03.2023r., g. 11:10]
- https://mockomorek.pl/cele-kampanii/ [dostęp: 21.03.2023r., g. 08:30]
- https://pacjentwbadaniach.abm.gov.pl/pwb/aktualnosci/aktualne-wydarzenia-i-i/2137,Komorki-macierzyste-w-badaniach-klinicznych-Terapie-allogeniczne-i-autologiczne.html?search=33018551 [dostęp 02.06.2023 r., g.12:03])
Autor: Dr Daria Urbańska
(data opracowania artykułu 05.05.2023 r.)