Agencja Badań Medycznych Olejki eteryczne w badaniach klinicznych (Część II Choroby cywilizacyjne) - Aktualne wydarzenia i informacje

Wraz z rozwojem technologicznym i społecznym obserwuje się coraz więcej zachorowań na choroby cywilizacyjne. Do czynników ryzyka zwiększających prawdopodobieństwo ich pojawienia się należą m.in.: nieodpowiednia dieta, stres, ograniczona aktywność fizyczna oraz zanieczyszczenie środowiska. W celu zapobiegania chorobom cywilizacyjnym należy podejmować działania profilaktyczne, natomiast w przypadku pojawienia się objawów – zastosować odpowiednie leczenie.

W ramach profilaktyki oraz łagodzenia objawów chorób cywilizacyjnych prowadzone są badania kliniczne Badanie kliniczne nad zastosowaniem aromaterapii, czyli terapeutycznym wykorzystaniu olejków eterycznych pozyskiwanych z roślin. Zawarte w nich aktywne substancje, tj. estry, aldehydy, ketony, alkohole, fenole, tlenki i inne, mogą oddziaływać modelująco na mózg (głównie układ limbiczny) lub wykazywać farmakokinetyczne lub farmakodynamiczne właściwości. Różnorodność sposobów wykorzystywania olejków eterycznych umożliwia dostosowanie ich do indywidualnych potrzeb pacjenta. Do najbardziej popularnych metod należą: inhalacje, masaże, okłady oraz płukanie jamy ustnej.

Na podstawie badań klinicznych wykazano, że aromaterapia z wykorzystaniem olejku lawendowego wykazuje szerokie spektrum działania w łagodzeniu objawów chorób cywilizacyjnych tj. migrena, cukrzyca typu 2, nadciśnienie oraz reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) (tabela 1). Olejek ten znany jest m.in. ze swoich właściwości uspokajających, przeciwbólowych oraz przyspieszających gojenie się ran. Badania kliniczne potwierdziły, że inhalacje olejkiem eterycznym z lawendy łagodzą i zmniejszają częstotliwość występowania ostrych migrenowych bóli głowy. Co więcej, zarówno olejek lawendowy jak i z kminku zwyczajnego oraz czarnuszki siewnej, może obniżać poziom glukozy we krwi oraz poprawiać profil lipidowy u pacjentów z cukrzycą typu 2.

Pomimo obiecujących wyników badań przedklinicznych i klinicznych nad stosowaniem olejków eterycznych w wielu chorobach cywilizacyjnych, należy zachować bezpieczeństwo ich stosowania. Olejki eteryczne są silnie skoncentrowane przez co mogą powodować reakcje alergiczne lub wchodzić w interakcje z lekami. Z tego względu, przed ich zastosowaniem należy skonsultować się z lekarzem lub specjalistą ds. aromaterapii.

Tabela 1. Ocena skuteczności stosowania przykładowych olejków eterycznych w wybranych chorobach cywilizacyjnych.

Referencje:

• Zdrojewicz Z., Minczakowska K., Klepacki K. 2014. Rola aromaterapii w medycynie. Family Medicine & Primary Care Review 4, 387-391.
• Sasannejad P., Saeedi M., Shoeibi A., Gorji A., Abbasi M., Foroughipour, M. 2012. Lavender essential oil in the treatment of migraine headache: a placebo-controlled clinical trial. European neurology, 67(5), 288-291.
• Rafie S., Namjoyan F., Golfakhrabadi F., Yousefbeyk F., Hassanzadeh A. 2016. Effect of lavender essential oil as a prophylactic therapy for migraine: A randomized controlled clinical trial. Journal of Herbal Medicine, 6(1), 18-23.
• Kitajewska W., Szeląg W., Kopański Z., Maslyak Z., Sklyarov I. 2014. Choroby cywilizacyjne i ich prewencja. Journal of Clinical Healthcare, 1-14.
• Gładczuk J., Kleszczewska E. 2021. Choroby cywilizacyjne–działania profilaktyczne i interwencyjne. Hygeia, 56(1), 14-23.
• Vora L.K., Gholap A.D., Hatvate N.T., Naren P., Khan S., Chavda V.P., Balar P.C., Gandhi J., Khatri D.K. 2024. Essential oils for clinical aromatherapy: A comprehensive review. Journal of ethnopharmacology, 118180.
• Can Çiçek S., Demir Ş., Yılmaz D., Açıkgöz A., Yıldız S., Yis Ö.M. 2022. The effect of aromatherapy on blood pressure and stress responses by inhalation and foot massage in patients with essential hypertension: randomized clinical trial. Holist Nurs Pract., 36(4), 209-222.
• Barbhuiya P.A., Pariong D., Alam A.P., Mazumder T.M.S.R., Sarma S., Sen S., Pathak M.P. 2024. Ameliorative Effects of Essential Oils on Diabetes Mellitus: A Review. Curr Top Med Chem., 24(26), 2274-2287.
• Zhang Y., Wang H., Li X., Li Q., Zhou Y. 2024. Ameliorative effects of essential oils on diabetes mellitus: A review. Phytotherapy Research.
• Lee M. S., Choi J., Ernst, E. 2011. Aromatherapy for health care: An overview of systematic reviews. Maturitas, 71(3), 257–260.
• Öner U, Cengiz Z, Erol A. 2025. Effects of Thyme Oil on Respiratory Systems, Hemodynamic Parameters and Vital Signs in COPD Patients: A Randomized Controlled Trial. Holist Nurs Pract.
• Brownfield A. Aromatherapy in arthritis: a study, Nurs. Stand. 13 (5) (1998) 34–35.
• Ali B., Al-Wabel N.A., Shams S., Ahamad A., Khan S.A., Anwar, F. 2015. Essential oils used in aromatherapy: A systemic review. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine, 5(8), 601–611.

Autorka: dr Daria Urbańska