Niedobór litu a choroba Alzheimera
Choroba Alzheimera została nazwana na cześć dr. Aloisa Alzheimera, niemieckiego psychiatry i neuropatologa, który po raz pierwszy zauważył i opisał zmiany w tkance mózgowej pacjentki cierpiącej na „niezidentyfikowaną chorobę psychiczną”. Objawy chorobowe kobiety obejmowały postępujące zaburzeniami pamięci, mowy i orientacji, które prowadziły do ciężkiego otępienia. Po jej śmierci Alzheimer przeprowadził badanie mózgu i odkrył charakterystyczne zmiany neuropatologiczne:
- złogi beta-amyloidu (blaszki starcze),
- splątki neurofibrylarne z białkiem tau.
To właśnie ten opis stał się podstawą do wyodrębnienia nowej jednostki chorobowej, którą w 1910 roku jego mentor, Emil Kraepelin, nazwał w podręczniku psychiatrii „chorobą Alzheimera”.
Wspomniane blaszki i splątki, występujące w mózgu pacjentów, nadal uważane są za jedne z głównych przyczyn choroby Alzheimera. Inną cechą jest utrata połączeń między neuronami w mózgu, które odpowiedzialne są za przekazywanie sygnałów między jego różnymi częściami, a także z mózgu do mięśni i narządów w ciele. W pierwszych etapach choroby, pojawiają się łagodne zaburzenia pamięci i orientacji, które z czasem prowadzą do otępienia łagodnego i umiarkowanego – wtedy u chorych występują coraz większe trudności w codziennych czynnościach, komunikacji i samodzielnym funkcjonowaniu. W fazie ciężkiej pacjenci tracą zdolność do rozpoznawania bliskich, mówienia i samodzielnego życia, wymagając całodobowej opieki.
W ostatnich latach naukowcy poczynili ogromne postępy w lepszym zrozumieniu choroby Alzheimera, a tempo badań wciąż rośnie. Jednak badacze Badacz wciąż nie do końca rozumieją, co powoduje tę chorobę.
W badaniu opublikowanych w 2025 r. Aaron i.in. zbadali rolę homeostazy jonów metali w korze przedczołowej, która jest obszarem silnie dotkniętym chorobą Alzheimera. Wyniki pokazały, iż spośród wszystkich badanych metali, jedynym, wykazującym istotnie zmniejszone stężenie był Lit. Na tej podstawie przeprowadzono badanie na modelach mysich wykazujących objawy przypominające chorobę Alzheimera. Jednej z grup myszy ograniczono podaż litu, co doprowadziło do upośledzenia pamięci i zdolności uczenia się. Zauważono także wzrost liczby blaszek amyloidowych. Drugą grupę natomiast suplementowano orotanem litu, co w efekcie zahamowało rozwój wcześniejszych objawów oraz wpłynęło na poprawę uczenia się oraz pamięci przestrzennej. Co istotne, nie zauważono odkładania się tego związku w innych narządach, co może wskazywać na bezpieczną formę leczenia.
To przełomowe badanie może sugerować potencjalne podejście do zapobiegania i leczenia choroby Alzheimera. Jednakże, aby to potwierdzić potrzebne są dalsze badania.
Bibliografia
- National Institutes on Aging - NIH, Alzheimer's Disease Fact Sheet:
https://www.nia.nih.gov/health/alzheimers-and-dementia/alzheimers-disease-fact-sheet (dostęp 25.08.2025 r.) - Wikipedia, Alois Alzheimer:
https://en.wikipedia.org/wiki/Alois_Alzheimer (dostęp 25.08.2025 r.) - Aron, L., Ngian, Z.K., Qiu, C. et al. Lithium deficiency and the onset of Alzheimer’s disease. Nature (2025).
Autorka: Urszula Imiełowska